سائب بن مالک اشعری ویکی پدیا

سائب بن مالک اشعری ویکی پدیا را از این سایت دریافت کنید.

خاندان اشعریون

خاندان اشعریون

خاندان اشعریون شناسنامه خاندان

زمانه قرن دوم هجری قمری به بعد

بنیان‌گذار مالک بن عامر اشعری

خاستگاه یمن

وجه نام‌گذاری رسیدن نسب آنان به نبت بن ادد بن زید بن یشجب بن عریب بن زید بن کهلان معروف به أشعر

مکان استقرار

مکان استقرار یمن، عراق، ایران (قم)

حکومت افراد سرشناس

یاران امامان آدم بن اسحاق بن آدم اشعری، آدم بن عبدالله بن سعد اشعری قمی، احمد بن اسحاق اشعری قمی، احمد بن محمد بن عیسی اشعری، احوص بن سعد بن مالک اشعری، حمزة بن یسع الاشعری، زکریا بن آدم اشعری

یاران مختار سائب بن مالک اشعری، محمد بن سائب اشعری

سایر مالک بن عامر اشعری، سعد بن مالک بن عامر اشعری

شناسنامه خاندان

برای دیگر کاربردها اشعری را ببینید.

اشعریان، طایفه‌ای از عرب‌های یمنی ساکن کوفه که در میان آنها شماری از رسول خدا(ص) و گروهی از عالمان و محدثان شیعی قرن دوم و سوم قمری دیده می‌شود. اسلام آوردن اشعریان پیش از فتح مکه، از افتخارات آنان است. اشعریون سابقه درخشانی در یاری اهل البیت(ع) داشته‌اند از جمله شرکت در جنگ صفین و قیام مختار.

این طایفه در پی سختگیری‌های حجاج بن یوسف به شیعیان، از کوفه به قم مهاجرت کردند و قم را محل سکونت خود و مرکز ترویج تشیع در ایران ساختند. علت انتخاب قم از سوی اشعریون، فتح این ناحیه به دست جدشان مالک بن عامر بوده است. قدرت و نفوذ آنها در قم به گونه‌ای بوده که قم را از تابعیت اصفهان خارج کرده و حتی از حاکمان اصفهان مالیات می‌گرفته‌اند. شخصیت‌های برجسته‌ای از این خاندان، در شمار شاگردان و نزدیکان اهل بیت(ع) هستند.

فهرست

۱ نسب ۲ قبل از اسلام ۳ اسلام اشعریان

۳.۱ نخستین اشعری مسلمان

۳.۲ اسلام آوردن سایر اشعریان

۴ هجرت به عراق ۵ گرایش به اهل بیت ۶ هجرت به ایران ۷ دلیل انتخاب قم ۸ اشعریان در قم ۹ قدرت و سیطره نفوذ ۱۰ اظهار تشیع

۱۱ رابطه با ائمه معصومین علیهم السلام

۱۲ فعالیت‌های علمی ۱۳ شخصیت‌های برجسته ۱۴ سرانجام اشعریان

۱۵ آثار درباره خاندان اشعری

۱۶ جستارهای وابسته ۱۷ پانویس ۱۸ منابع ۱۹ پیوند به بیرون

نسب

اشعریان اصالتاً یمنی و عرب قحطانی بودند،[۱] و نسب آنان به «نبت بن ادد بن زید بن یشجب بن عریب بن زید بن کهلان» معروف به اشعر می‌رسید.[۲] بعضی علت این نامگذاری را چنان دانسته‌اند که جد آنان پر مو بوده است.[۳]

اشعر هفت پسر داشت که هر کدام سرسلسله قبیله‌ای شدند و همه را اشعری می‌گفتند. مراد از اشعریان در این مدخل نسل جماهر، یکی از فرزندان اشعر است.[۴]

قبل از اسلام

در منابع اسلامی، فضایل بسیاری به اشعریان پیش از اسلام نسبت داده شده و از جوانمردی و نیک‌خویی آن یاد شده است. به گفته این روایات اشعریان چنان بودند که گویی در اموال و املاک و منازل و دارایی خود با مردم سهیم بودند.[۵] هم‌چنین ادعا شده گروهی از اینان در حمله ابرهه به کعبه شرکت داشته‌اند.[۶]

اسلام اشعریان

نخستین اشعری مسلمان

مالک بن عامر اشعری را اولین مسلمان از قبیله اشعریان دانسته‌اند، وی که جد اعلای اشعریان قم است، نخستین مهاجر این قوم به سوی پیامبر(ص)، جهت پذیرش اسلام بود. وی پس از اسلام آوردن به میان قوم خود باز گشت و چند سال بعد با اقوام خویش دوباره، به نزد پیامبر(ص) آمد.[۷][۸]

اسلام آوردن سایر اشعریان

پس از اسلام مالک بن عامر، گروهی دیگر از اشعریان در سال هفتم پس از غزوه خیبر به مدینه آمدند و مسلمان شدند.[۹] برخی مورخان به گونه‌ای دیگر، اسلام آنان را، بیست سال پس از مبعث پیامبر(ص) گزارش کرده‌اند.[۱۰] غالب منابع به هجرت و اسلام مالک در مکه، اشاره نکرده‌اند[۱۱]به هر حال اسلام اشعریان از سر رغبت بوده و این کار پیش از فتح مکه می‌تواند مایه افتخار آنان باشد.[۱۲]بر خلاف بعضی از قبایل عرب که بعدها و زمانی که پیروزی پیامبر(ص) را حتمی دیدند، گروه گروه مسلمان شدند،[۱۳]

از چهره‌های نامدار اشعری در بین صحابه پیامبر اسلام(ص) افزون بر ابوموسی اشعری می‌توان به ابو عامر اشعری که در جنگ حنین به شهادت رسید و فرزند او عامر بن ابی عامر و نیز حارث اشعری از جمله راویان حدیث پیامبر(ص) اشاره کرد.[۱۴]

هجرت به عراق

در دوره فتوحات، اشعریان نیز در فتح عراق شرکت کردند. اشعریان در نبرد مدائن حضور داشتند و مالک بن عامر اشعری (جد اعلای اشعریان قم) نخستین فرد از سپاهیان عرب بود که از دجله عبور کرد و پس از او دیگر لشکریان از آن گذشتند و ساسانیان را شکست دادند.[۱۵] وی را فاتح نواحی جبال از جمله ساوه دانسته‌اند،[۱۶] پس از فتح عراق، اشعریان همانند بسیاری از یمنی‌ها در کوفه ساکن شدند، دو تن از فرزندان مالک یعنی سائب و سعد از بزرگان کوفه و سرشناسان عراق بودند. سعد بن مالک همان کسی است که در ایام خلافت عثمان بن عفان به شراب خواری ولید بن عقبه، امیرکوفه، شهادت داد.[۱۷]

گرایش به اهل بیت

در وقایع پس از قتل عثمان، سه گروه از اشعریان را می‌توان بازشناخت: گروهی از اشعریان در زمان فتوحات به شام رفته بودند و در نزاع معاویه با امام علی(ع) در سپاه معاویه و طرفدار او بودند. گروهی از اشعریان نیز در کوفه به رهبری ابو موسی اشعری از علی و عثمان کناره گرفتند و گروهی دیگر به رهبری مالک بن عامر به تشیع و طرفداری از علی(ع) گرایش پیدا کردند و همین گروه‌ بعدها به قم آمدند.[۱۸]

درباره سابقه تشیع این گروه از اشعریان گزارش‌های زیادی وجود ندارد؛ اما مواردی نقل شده است:

یکی از گزارش‌ها شرکت مالک بن عامر در نبرد صفین در سپاه امام علی(ع) است.[۱۹]

درباره گرایش سائب فرزند مالک به تشیع نیز روایاتی در منابع نقل شده از جمله این که هنگام حرکت امام علی(ع) برای نبرد با اهل جمل، آن حضرت به ابوموسی اشعری فرمان بسیج مردم کوفه را داد، ابو موسی که موافق نبود از سائب بن مالک اشعری مشورت خواست و سائب او را به اطاعت از فرمان امام(ع) توصیه کرد.[۲۰]

دیگر این که: وقتی عبدالله بن مطیع عامل کوفه از سویزبیریان، سیره عمر و عثمان را مبنای حکومت خود قرار داد، سائب بن مالک اشعری اعتراض کرده و ضمن نقد سیره عثمان وعمر، گفت ما تنها به سیره علی(ع) راضی می‌شویم.[۲۱]

شرکت فعال وی در قیام مختار[۲۲] که به نام خونخواهی از اهل بیت بود، مویدی بر حضور وی در امور سیاسی و اجتماعی به نام اهل بیت است. وقتی مختار بر اوضاع کوفه مسلط شد سائب خطبه‌ای خواند و در ابتدای آن گفت: یا شیعة آل رسول الله.[۲۳]

منبع مطلب : fa.wikishia.net

مالک بن عامر اشعری

مالک بن عامر اشعری

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

مالک بن عامر اشعری از خاندان اشعری و از نامداران صدر اسلام بود و در پیکار مسلمانان با ایرانیان شرکت کرد و نخستین کسی است که در فتح مداین با اسب از فرات گذشت.[۱] او از فرماندهان و مشاوران لشکر سعد بن ابی وقاص بود که خلیفه دوم، او را برای فتح ایران فرستاده بود. او یکی از سرداران سپاهیان اعراب بود که پس از شکست سپاه ایران به دستور سعد بن ابی وقاص به سوی نواحی مرکزی ایران که بعدها عراق عجم خوانده شد حرکت کرد و نواحی گبرش (تفرش) و آتشدان (آشتیان) امروزی را تصرف کرد و مردم آن نواحی که زرتشتی بودند را مجبور به قبول اسلام نمود.[۲] و تعدادی از معابد زرتشتیان را به عنوان مظاهر شرک تخریب نمود. در زمان هارون الرشید (۱۷۰–۱۹۳) سلمة بن سلمه همدانی رستاق تفرش و مزارع آن را به مهاجران عرب اشعری واگذار کرد.[۳]

نسب[ویرایش]

مالک بن عامر از قبیله اشعریان اصالتاً یمنی و از اعراب قحطانی بود،[۴] علت نام‌گذاری آنان به اشعری این بود که نسب آنان به نبت بن ادد بن زید بن یشجب بن عریب بن زید بن کهلان معروف به اشعر می‌رسید.[۵][۶] بعضی در علت نامگذاری این طایفه به اشعر گفته‌اند که جد آنان پر مو بوده‌است.[۷]

اشعر هفت پسر داشت که هر کدام سرسلسله قبیله‌ای شدند و همه را اشعری می‌گفتند. مراد از اشعریان در این مدخل نسل جماهر، یکی از فرزندان اشعر است[۵] در منابع اسلامی، فضایل بسیاری به اشعریان پیش از اسلام نسبت داده شده و از جوانمردی و نیک خویی آن یاد شده‌است. به گفته این روایات اشعریان چنان بودند که گویی در اموال و املاک و منازل و دارایی خود با مردم سهیم بودند.[۸] ادعا شده گروهی از اینان در حمله ابرهه به کعبه شرکت داشته‌اند.[۹]

نخستین اشعری مسلمان[ویرایش]

مالک بن عامر اشعری را اولین مسلمان از قبیله اشعریان دانسته‌اند، وی که جد اعلای اشعریان قم است، نخستین مهاجر این قوم به سوی پیامبر (ص، جهت پذیرش اسلام بود. وی پس از اسلام آوردن به میان قوم خود بازگشت و چند سال بعد با اقوام خویش برای مرتبه دوم، به نزد پیامبر (ص آمد.[۱۰][۱۱]

هجرت به ایران[ویرایش]

بر اساس گزارش نویسنده تاریخ قم، دربارهٔ علت مهاجرت اشعریان به ایران سه گزارش وجود دارد:

بر اساس برخی روایات به دلیل سابقه همکاری اشعریان با علی (ع از یک سو و شرکت آنان در قیام مختار از سوی دیگر، حجاج بن یوسف ثقفی عامل خلیفه بر عراق، سختگیری بر اشعریان را آغاز کرد. حجاج محمد بن سائب را به آذربایجان تبعید کرد اما محمد در کوفه مخفی شد و حجاج بر او دست یافت و وی را به قتل رساند.[۱۲] بر اساس برخی گزارش‌ها بعد از کشته شدن محمد بن سائب، اشعریان از کوفه خارج شدند.[۱۳]

برخی روایات خروج اشعریان از کوفه را مربوط به شرکت آنان در قیام ضد اموی عبدالرحمن بن محمد بن اشعث دانسته‌اند. بر اساس این روایات حجاج بعد از شکست دادن عبدالرحمن بن محمد بن اشعث بر اشعریان خشم گرفت و تنها سه روز به آنان فرصت داد تا کوفه را ترک کنند و دستور داد بعد از سه روز هر کس از از ال سائب بن مالک را یافتند، بکشند.[۱۴]

روایت دیگری دربارهٔ علت کوچ اشعریان به ایران وجود دارد و آن بدرفتاری احوص اشعری با روستاییان ایرانی است که در زمین‌های او کار می‌کردند. بر اساس این روایت حجاج، احوص را در سال ۹۳ به این دلیل به زندان انداخت و بعد او را به وساطت برادرش عبدالله از زندان آزاد کرد. عبدالله که از خشم گرفتن دوباره حجاج بر برادر می‌ترسید مهاجرت از کوفه را چاره کار دانست.

بدین‌ترتیب فرزندان سائب از کوفه کوچ نمودند، فرزندان سعد بن مالک نیز به آنان پیوستند، اولاد سعد به سوی قم آمده و در آنجا منزل گزیدند،[۱۵] بدین ترتیب تمام فرزندان مالک بن عامر به سوی ایران سفر کردند، آنان و جمعی از خدمتگزاران، حرکت نموده و در راس آنان عبدالله و احوص پسران سعد اشعری بودند،[۱۶] پس از مدتی اقوام و خویشان اشعریان به قم مهاجرت کردند.[۱۷][۱۸]

دلیل انتخاب قم[ویرایش]

علت انتخاب قم از سوی اشعریان را فتح این ناحیه توسط جدشان مالک بن عامر دانسته‌اند، وی با مردم این ناحیه به خوبی برخورد نموده و حتی در دفع اکراد طبرستان و دیلم از آن منطقه سعی کرد، به همین سبب آنان تا هنگام اقامتش در منطقه ملازم او بودند.[۱۹] وی وقتی به کوفه برگشت، جریان دیلیمان و اهالی طخرود را با فرزندان خود در میان گذاشت، همین امر باعث عزیمت آنان به این نواحی شد و مورد استقبال مردم این شهر نیز قرار گرفتند.[۲۰]

بر اساس برخی گزارش‌ها مقصد اشعریان قم نبود و اشعریان قصد سفر به مناطق دیگر از جمله اصفهان، قزوین و آذربایجان را داشتند؛ اما به دلیل تلفاتی که بر اثر شیوع وبا در ماه بصره (منظور شهرهای همدان، نهاوند و قم است که عرب‌ها آن را ماه بصره می‌خواندند) به سوی مرکز ایران حرکت کرده و به سال ۹۴ق. به روستای اَبَرَشّتَجان (آشتیان) از نواحی قم رسیده و در آنجا به‌طور موقت اقامت کردند. در همین زمان دیلمیان به قم حمله کردند و اشعریان به کمک اشراف محلی آمده و دیلمیان را شکست دادند. بعد از این واقعه بومیان خواستار سکونت اشعریان در قم شدند.[۲۱]

اشعریان در قم[ویرایش]

با افزایش جمعیت اشعریان و در پی آن افزایش نفوذ و قدرت اشعریان در قم، اختلافاتی بین آنان و بومیان شهر ایجاد شد. نویسنده تاریخ قم عامل این اختلافات را بدر رفتاری و نقض پیمان بومیان دانسته‌است. اشعریان بر بومیان غلبه کرده و بزرگان آنان را کشتند.[۲۲]

اشعریان در توسعه و آبادانی قم نقش مهمی داشتند و قم را که متشکل از روستاهای پراکنده بود به شهری اسلامی تبدیل کردند.[۲۳] از همین روست که برخی منابع بنای شهر قم را به اینان نسبت می‌دهند.[۲۴][۲۵] اما مسلم است که اشعریان قم را به سرعت توسعه دادند، و آن را از اصفهان جدا نموده و به صورت شهری مستقل درآوردند و بر اهمیت آنان افزودند،[۲۶] ورود اشعریان به قم باعث نفوذ و گسترش اسلام و عقاید شیعی شد.

نهفتن نبو

شجره‌نامه خاندان اشعری‌های قم

مالک بن عامر اشعری

سائب سعد

احوص عبیدالله محمد خزرج احوص مصقله سعد نعیم عبدالرحمن عبدالله

مالک طلحه محمد موسی حسن عیسی الیاس عیسی محمد ادریس داود

سعد موسی علی مالک اسماعیل موسی عبدالله علی محمد اسماعیل احمد زکریا

عبدالله عیسی سعد محمد زکریا احمد محمد حسین

عیسی علی محمد عبدالله علی عبدالله احمد ابراهیم

منبع مطلب : fa.wikipedia.org