ترک

ترک را از این سایت دریافت کنید.

ترک (قوم)

ترک (قوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

تاریخ قوم ترک‌ به قرن ششم میلادی بر می‌گردد. و در کشورهایی همچون مغولستان، چین، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان، ایران، جمهوری آذربایجان، عراق، ترکیه، قبرس، یونان، گستره مهاجرت داشتند. و در آسیای شمالی، مرکزی و غربی، مغولستان، سیبری جنوبی، شمال‌غربی چین و بخش‌هایی از اروپای شرقی ساکن‌اند و به زبان‌هایی از خانوادهٔ زبان‌های ترکی‌تبار سخن می‌گویند و اشتراکات تاریخی و فرهنگی میان آن‌ها مشاهده می‌شود.

پذیرش آیین‌های گونه‌گون چون مسیحیت، آیین بودا و مانوی نمودار سازگاری آنان و مؤید آن است که آنان با سهولت به ادیان بزرگ جهان روی می‌آوردند. این نیز خود عامل بزرگی بود که در تشکل مدنی و فرهنگی ترکان مؤثر می‌افتاد. آن‌ها خودشان را تماماً تسلیم اسلام کردند که این از مشخصه‌های اسلام ترکی‌ست.

از دیگر ویژگی‌های ترکان نیروی سازمان‌دهی آنان است. ترکان اجتماع اقوامی را که غالباً از نژادهای مختلف بودند، سازمان دادند. ترکان امپراتوری‌های معتبری در جهان پدید آوردند که بیش‌تر با احیای امپراتوری‌های کهن غیرترک همراه بود. شاید در این کار شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی غیرترک چون نظام‌الملک و دیگران دخالت داشتند، ولی عمده سازگاری ترکان است.

فهرست مندرجات

۱ - واژه‌شناسی تُرْک

۱.۱ - پیشینه منشاء ترکان

۲ - مفهوم‌شناسی زبان تورک

۳ - پیشرفت ترکان در آسیای مرکزی

۳.۱ - دوره بومین

۳.۲ - دوره موغان‌خان

۳.۳ - دوره توباخان

۴ - سیاست امپراتوری روم شرقی

۴.۱ - دوره بهرام پنجم

۴.۲ - دوره انوشیروان

۴.۳ - دروه ایستمی‌خاقان

۴.۴ - دوره تای‌تسونگ و شکست تورکیوتها

۴.۵ - تأسیس خاقانات تورکیوت‌های شرقی

۴.۶ - آیین مانوی اویغورها

۴.۷ - دوره قراختاییان

۴.۸ - دوره تاتارها ۴.۹ - دوره جورچات

۴.۱۰ - دوره قپچاق‌ها

۴.۱۱ - دوره خزرها

۴.۱۲ - قزاقهای آسیای مرکزی

۴.۱۳ - دوره هفتالیان

۴.۱۴ - جنگ ترکان با ایرانیان

۴.۱۵ - دوره پس از ایستمی‌خاقان

۴.۱۶ - نفوذ ترکان به ایران

۴.۱۷ - دوره قوم‌های بلغار و خزر

۵ - معتقدات دینی ترکان پیش از اسلام

۵.۱ - جاودانگی روح پس از مرگ

۵.۲ - پرستش جانوران

۵.۳ - پرستش آیین‌های مسیحی و مانوی

۵.۴ - گرایش به دین زردشتی

۵.۵ - اعتقاد به سحر و جادو

۶ - ترکان در عهد اسلامی

۶.۱ - بلغارهای ولگا و بلغارهای دانوب

۶.۲ - گروسه‌خزران ۶.۳ - اقوام ترک ۶.۳.۱ - گروه شمالی ۶.۳.۲ - گروه جنوبی

۶.۴ - دوره‌ قتیبة بن مسلم باهلی

۶.۵ - دوره سعدیان ۶.۶ - دوره ایرانیان

۶.۷ - دوره ایلک‌خانیان

۶.۸ - دوره ختاییان و قراختاییان

۶.۹ - دوره غزنویان

۶.۱۰ - اسلام در دوره غزان

۶.۱۱ - دوره سلجوقیان

۶.۱۱.۱ - طغرل ۶.۱۱.۲ - الب‌ارسلان ۶.۱۱.۳ - ملکشاه ۶.۱۱.۴ - اتابکان ۶.۱۱.۵ - ختاییان

۶.۱۲ - دوره خوارزمیان

۶.۱۳ - گسترش اسلام در آسیای مرکزی

۶.۱۴ - گسترش زبان ترکی

۶.۱۴.۱ - ادبیات ترکی خوارزمی

۶.۱۴.۲ - ترکی جغتایی

۶.۱۵ - دوره چنگیزخان

۶.۱۵.۱ - قبائل ترک‌ها

۶.۱۵.۱.۱ - آوارها ۶.۱۵.۱.۲ - بلغارها ۶.۱۵.۱.۳ - مجارها ۶.۱۵.۱.۴ - خزران

۶.۱۵.۲ - هجوم تاتار و مغول

۶.۱۵.۲.۱ - منشا تاتارها

۶.۱۵.۳ - تصرفات چنگیز

۶.۱۶ - دوره اردوی زرین

۶.۱۶.۱ - متصرفات اردوی زرین

۶.۱۷ - دولت‌های تاتار

۶.۱۸ - دروه مغول‌ها ۶.۱۸.۱ - خط اویغوری

۶.۱۹ - گسترش اسلام در عهد اردوی زرین

۶.۱۹.۱ - دوره خان‌های ازبک

۶.۱۹.۲ - دوره جغتای

۶.۱۹.۳ - دوره هولاکو

۶.۱۹.۴ - دوره تاتارستان

۶.۱۹.۵ - دوره بیگ ۶.۱۹.۶ - دوره تیمور

۶.۱۹.۷ - دوره ترکمانان

۷ - فهرست منابع ۸ - پانویس ۹ - منبع

۱ - واژه‌شناسی تُرْک

[ویرایش]

تُرْک، یا تورک۱، مجموعۀ اقوام و قبایلی کوچنده که در سدۀ ۶م امپراتوری کوچندۀ بزرگی را در گسترۀ وسیعی از اراضی مغولستان و مرزهای شمالی چین تا حدود دریای سیاه پدید آوردند.[۱]

در مآخذ چینی نام کهن این مجموعۀ اقوام توکیوئه۲ بود که قرائت معاصرآن توتسزیوئه۳ است. [۲] در متون ترکی این نام به صورت توچیوئه۴ نوشته شده، و در یونانی به صورت تورخوی۵ آمده است. محققان نام آنان را به گونه‌های مختلف تورکیوت۶، تورکوز۷، تورکیت۸ و تورک نوشته‌اند.

پلیو نخست این نام را توکیو خوانده، و سپس آن را تورکیوت نوشته است. [۳][۴] اکنون در میان اقوام و قبایل ترکی زبان این نام به صورت «تورک» تلفظ می‌شود. در زبان پهلوی عهد ساسانی نیز این نام به گونۀ «تورک» آمده است، [۵][۶] ولی بعدها به صورت «تُرک» نوشته شده است.

در زبان و خط و کتابت عربی نیز این نام به همین‌گونه نوشته و خوانده می‌شود. کاشغری [۷] این نام را تُرک نوشته و متذکر شده است که نام فرزند نوح (علیه‌السلام) است که بر مفرد و جمع هر دو اطلاق می‌گردد. واژۀ «تورک» به معنای «نیرومند و استوار» است. کونونوف معتقد است که این نام بعدها به مجموعه‌ای از اقوام و قبایل ترک اطلاق شده است.[۸]

بارتولد به نقل از نوشته‌های تومسن و مولر واژۀ «تورک» را به معنای «نیرو» و «قدرت» دانسته و متذکر شده است که این واژه در آغاز برای معرفی قبایل مشخص یا دودمان فرمانروایان به کار گرفته می‌شد و بیش‌تر جنبۀ سیاسی داشت تا قومی، زیرا فرمانروایان اصطلاح «ترکان من» و «مردم من» را به کار می‌بردند.[۹]

نام «تورک» بعدها با گذشت زمان به مجموعه‌ای قومی اطلاق شد، زیرا تا حدود سدۀ ۵م پیش از ورود ترکان به صحنۀ تاریخ در زبان رایج میان قبایل آن روزگار، اصطلاح سیان بی۳ به کار گرفته می‌شد. سیان‌بیها قومی بودند که پس از هونها با تسخیر مغولستان شرقی ظاهر شدند. چینیان، سیان‌بیها را از اسلاف قبایل سیون نو (هون) می‌دانستند. در ۴۷ق‌م میان هونها و امپراتور چین اتحادی پدید آمد. در یکی از آثار چینی متعلق به ۱۰۲۲ق‌م این نام به صورت هیونگ ـ نو آمده است.[۱۰]

برخی از محققان کوشیده‌اند تا ثابت کنند که زبان هون‌ها مغولی آمیخته به زبان تونگوزی۴ بوده است. در مأخذ چینی از سیان بی به عنوان همسایۀ شرقی هونها یاد شده است. قوم سیان بی در ‌اواخر سدۀ ۱م عرصه را بر هونها تنگ کرد و آنان را از مغولستان بیرون راند. در میان سیان‌بیها دودمان «وی۵ شمالی» (۳۸۶-۵۳۴م) از جایگاه مهمی‌ برخوردار بود. بنا بر معمول از سیان‌بیها به عنوان قوم تونگوز یاد می‌شد که ظاهراً از اقوام ترکی زبان بودند.[۱۱] محتمل است قوم سیان‌بی که ظاهراً بخشی از مغولستان شرقی را در اختیار داشتند، از گروه ترکان بوده باشند. برخی از محققان واژۀ سیان‌بی را با «سیبری» مقایسه کرده‌اند. در مآخذ بیزانسی و ارمنی سالهای ۴۶۳ و ۵۵۸م از قومی به نام «سابیر» یاد شده است.[۱۲]

منبع مطلب : fa.wikifeqh.ir

مردم ترک

مردم ترک

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

مردم ترک

کشورها و مناطقی که در آن یکی از زبان‌های ترکی رسمیت داشته یا توسط اکثریت تکلم می‌شود.

کل جمعیت

تقریباً ۱۴۰–۱۶۰ میلیون[۱][۲] یا بالای ۱۷۰ میلیون[۳]

مناطق با جمعیت چشمگیر

ترکیه ۵۷٬۵۰۰٬۰۰۰–۶۱٬۵۰۰٬۰۰۰[۴]

ازبکستان ۲۵٬۲۰۰٬۰۰۰[۵]

ایران ۱۵٬۰۰۰٬۰۰۰-۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰[۶]

روسیه ۱۲٬۷۵۱٬۵۰۲[۷]

قزاقستان ۱۲٬۳۰۰٬۰۰۰[۸]

چین ۱۱٬۶۴۷٬۰۰۰[۹]

آذربایجان ۱۰٬۰۰۰٬۰۰۰[۱۰]

اتحادیه اروپا ۵٬۸۷۶٬۳۱۸

ترکمنستان ۴٬۵۰۰٬۰۰۰[۱۱]

قرقیزستان ۴٬۵۰۰٬۰۰۰[۱۲]

افغانستان ۳٬۵۰۰٬۰۰۰[۱۳]

عراق ۱٬۵۰۰٬۰۰۰[۱۴]

تاجیکستان ۱٬۲۰۰٬۰۰۰[۱۵]

ایالات متحده آمریکا ۹۰۰٬۰۰۰+[۱۶]

سوریه ۸۰۰٬۰۰۰–۱٬۰۰۰٬۰۰۰+[۱۷]

بلغارستان ۵۹۰٬۶۶۱

قبرس شمالی ۳۱۳٬۶۲۶[۱۸]

استرالیا ۲۹۳٬۵۰۰ گرجستان ۳۰۵٬۵۳۹[۱۹] اوکراین ۲۷۵٬۳۰۰[۲۰]

عربستان سعودی ۲۲۴٬۴۶۰

مغولستان ۲۰۲٬۰۸۶[۲۱]

لبنان ۲۰۰٬۰۰۰[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵]

پاکستان ۱۸۰٬۰۰۰[۲۶] مولداوی ۱۵۴٬۴۶۱[۲۷]

مقدونیهٔ شمالی ۸۱٬۹۰۰[۲۸]

زبان‌ها زبان‌های ترکی دین اسلام

(سنی • مسلمان بدون مذهب • مسلمان فرهنگی • قرآنیان • علوی • شیعه دوازده‌امامی • جعفری)

مسیحیت

(کلیسای ارتدکس شرقی)

یهودیت

(یهودیان ترکیه • شبتیان • کارائیتی‌های کریمه)

بی‌دینی

(ندانم‌گرایی • خداناباوری)

بودایی، روح‌باوری، تنگری‌باوری، شمن‌باوری، مانوی

گستره زبان‌های ترکی

گستره زبان‌های ترکی

شاهزادگان ایغور

مردمان تُرک یا تُرک‌ها[۲۹][۳۰][۳۱] گروه‌های قومی اوراسیایی هستند که در آسیای شمالی، آسیای مرکزی و آسیای غربی، سیبری جنوبی، شمال‌غربی چین و بخش‌هایی از اروپای شرقی ساکن‌اند و به زبان‌هایی از خانوادهٔ زبان‌های ترکی‌تبار سخن می‌گویند و اشتراکات تاریخی و فرهنگی میان آن‌ها مشاهده می‌شود. ترک‌زبان‌ها در کشورهایی همچون مغولستان، چین، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان، ایران، جمهوری آذربایجان، عراق، ترکیه، قبرس و یونان حضور دارند.[۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶] گستره مهاجرت کنونی ترک‌زبان‌های آسیای کوچک بیشتر به سوی کشورهای اروپای مرکزی (آلمان، اتریش، سوئیس، فرانسه، انگلیس)، آمریکا و استرالیا بوده، جوامع قابل‌توجهی را در این کشورها تشکیل داده‌اند. آن‌ها از لحاظ تاریخی و زبانی با گوک‌ترک‌ها، مردمی ایلی که در قرن ششم یک امپراتوری در گستره مغولستان و مرزهای شمالی چین تا دریای مازندران را بنیاد نهادند مرتبط‌اند. مردمان ترک، جز چند استثنا مانند بخش اروپایی ترکیه و منطقه ولگا در آسیا زندگی می‌کنند. مهم‌ترین پیوند تاریخی آنان، جدا از تاریخ و زبان، این است که جز یاقوتستان و چوواش در سیبری همگی مسلمان‌اند. مردمان ترک‌زبان را می‌توان به دو گروه اصلی غربی و شرقی تقسیم کرد. گروه غربی شامل مردم ترک جنوبغرب اروپا و جنوبغرب آسیا ساکن ترکیه و ایران هستند. گروه شرقی شامل مردم ترک آسیای مرکزی، قزاقستان و منطقه خودمختار اویغور در سین کیانگ چین هستند.[۳۷]

یکی از شمن‌های قوم تووا در قیزیل روسیه

یک اویغور، شمال غرب چین

خاستگاه

خاستگاه اصلی مردمان ترک‌تبار، آسیای میانه بوده و این مردمان از نژاد زرد هستند.[۳۸][۳۹][۴۰] اما امروزه اعتقاد بر این است که برخی از اقوام ترک مانند تاتارها جزو اقوام سفیدپوست و تورانی بوده و ارتباط چندانی با بقیه گروهای ترک زبان آسیای میانه ندارند.[۴۱][۴۲] برخی دیگر از اقوام مانند اویغورها و قرقیزها را امروزه نمی‌توان جز اقوام سفیدپوست قلمداد کرد. در نوشته‌های کهن چینی، قرقیزها را مردمانی سفیدپوست با موهایی عمدتاً زردرنگ، بور با چشمانی آبی و شبیه به اروپایی‌های امروزی توصیف کرده‌اند.[۴۳] اما نوشته‌های تاریخی بعدی، اطلاعاتی دربارهٔ چگونگی ناپدید شدن تدریجی این ویژگی‌های ظاهری قرقیزها و درنهایت زردپوست شدن آن‌ها به دست نمی‌دهند.[۴۳] اقوام ترک به تدریج در غرب آسیا، خاورمیانه، آسیای کوچک و اروپای شرقی پراکنده شدند. در جریان این مهاجرت‌ها بخش‌های بزرگی از مردمان هندواروپایی نواحی جدید نیز به مرور ترک‌زبان شدند.[۴۴]

بررسی دی‌ان‌ای در ترکیه نشان می‌دهد که مردم ترکیه نوادگان مردم مختلف ساکن آناتولی مانند یونانی، ارمنی، قفقازی (آسیایی) و کرد هستند که در سده‌های معاصر ترک‌زبان شده‌اند و ازلحاظ ژن از نژاد ترک (زردپوست مغول‌سان) بهرهٔ بسیار کمی برده‌اند.[۴۵] درمورد ترک‌زبانان آذربایجانی نیز این قضیه صادق است که ازلحاظ ژن به‌سان مردمان ایرانی و قفقازی هستند.[۴۶][۴۷][۴۸] ۷۰–۷۶ درصد مردم ترکیه بر اساس آمارهای دولتی، ترک هستند.[۴۹][۵۰] در برآورد ۲۰۱۲ مؤسسه آمار ترک استات (The Turkish Statistical Institute (TurkStat))، جمعیت کردهای ترکیه بیش از ۲۲ میلیون نفر (۲۲٬۶۹۱٬۸۲۴) و بیش از سی درصد از جمعیت ۷۴٬۷۰۰٬۰۰۰ نفری ترکیه را تشکیل می‌دهد که حدود ۱۴ میلیون نفر در کردستان ترکیه و بقیه در سراسر ترکیه به خصوص شهرهای استانبول، آنکارا و ازمیر پراکنده هستند که به این ترتیب درصد ترک‌های ترکیه کم‌تر از ۷۰ درصد خواهد بود.[۵۱]

منبع مطلب : fa.wikipedia.org