جنگ تبوک

جنگ تبوک را از این سایت دریافت کنید.

غزوه تبوک

غزوه تبوک

غزوه تبوک

موقعیت منطقه تبوک زمان: سال نهم هجری مکان: منطقه تبوک مختصات: شام

نتیجه: بازگشت مسلمانان به مدینه بدون درگیری با رومیان.

علت جنگ: مقابله با تحرکات و تدارک نظامی رومیان در نواحی شام.

جنگندگان: مسلمانان رومیان فرماندهان: حضرت محمد(ص) رومیان

غزوه تبوک آخرین غزوه رسول اکرم(ص) در رجب و شعبان سال نهم هجری در منطقه تبوک بود. در این غزوه پیامبر اسلام(ص) به قصد نبرد با رومیان به منطقه تبوک رهسپار شد؛ ولی برخی از اصحاب و به‌ویژه منافقان مدینه از حضور در سپاه سرباز زدند یا کوشیدند در دل مسلمانان هراس بیفکنند. پیامبر(ص) پیش از آغاز سفر، علی(ع) را به جانشینی خود در مدینه گمارد. سپاه اسلام پس از اقامت چند روزه در تبوک و بدون درگیری با رومیان به مدینه بازگشت. درباره غزوه تبوک آیاتی نیز نازل شد و منافقان را رسوا و اهداف و نقشه‌های بعدی آنان را برملا ساخت.

محتویات

۱ سبب وقوع غزوه تبوک

۲ دریافت اخبار راجع به شام

۳ تلاش منافقان در مدینه

۴ دشواری‌های تجهیز سپاه

۵ علی(ع) جانشین پیامبر در مدینه

۶ سپاه اسلام در تبوک

۷ بازگشت پیامبر به مدینه

۸ اتفاقات مهم در مسیر

۸.۱ سوء قصد به جان پیامبر در عقبه

۸.۲ اخبار غیبی پیامبر

۹ غزوه تبوک در قرآن ۱۰ پانویس ۱۱ منابع ۱۲ پیوند به بیرون

سبب وقوع غزوه تبوک

در آثار برجای مانده از سیره نگاران نخستین، وقایع مهم این جنگ از جمله سبب وقوع آن، به صورت‌های مختلفی نقل شده است.[۱] بنا بر روایتی مشهور، هدف پیامبر اکرم از این غزوه، مقابله با تحرکات و تدارک نظامی رومیان در نواحی شام بوده است؛[۲] اما برخی معتقدند علت جنگ تبوک، خونخواهی جعفر بن ابی‌طالب بود که به دست سپاه روم در سرزمین موته شهید شد.[۳]

دریافت اخبار راجع به شام

گفته شده است نبطی‌ها که برای فروش آرد و روغن به مدینه می‌رفتند، اخباری راجع به شام را به مسلمانان می‌رساندند و به همین سبب مردم مدینه هر روز از اخبار آنجا آگاهی می‌یافتند.[] روزی یکی از ایشان خبری بدین مضمون آورد که هِرقل، فرمانروای روم، سپاهی بزرگ فراهم آورده، اعراب قبایل لَخم و جُذام و غَسّان و عامله را با خود همراه کرده است، طلایه سپاه در ناحیه بَلقاء در شمال تبوک به سر می‌برند و فرمانروای روم به حمص آمده است.[۴][۵] در روایت‌های دیگر، بدون اشاره به این مسئله، تنها آمده است که پیامبر اکرم به قصد نبرد با رومیان از مدینه خارج شد.[۶] یعقوبی[۷] انگیزه پیامبر را از این غزوه، خون‌خواهی جعفر بن ابی طالب دانسته است.[]

تلاش منافقان در مدینه

پس از آنکه حضرت رسول قصد خود را از نبرد با رومیان آشکار کرد، برخی از اصحاب و به‌ویژه منافقان مدینه از حضور در سپاه سر باز زدند یا کوشیدند در دل مسلمانان از نتیجه نبرد با روم هراس بیفکنند.[۸] جد بن قیس از جمله افرادی بود که به حال تمسخر گفت: «علاقمند به زنان هستم و می‌ترسم اگر به روم بیایم و زنان زیبا را ببینم، به فتنه دچار شوم.» آیه ۴۹ سوره توبه نازل شد که خداوند می‌فرماید: آگاه باش که اینان به فتنه در افتادند و همانا دوزخ به کافران احاطه دارد.[۹]

تأکید پیامبر اسلام برای رفتن به این سفر جنگی را، بیش از احساس خطر از جانب رومیان، به سبب مسائلی دانسته‌اند که در مدینه وجود داشت و این سفر برخی از آنها را آشکار کرد. تبلیغات وسیع منافقان مدینه برای پراکنده کردن مسلمانان و صف‌آرایی نیروهای عبدالله بن اُبَی در برابر سپاه پیامبر و سپس بازگشت منافقان به مدینه[۱۰] و بنا بر روایتی، سوء قصد به جان رسول اکرم به هنگام بازگشت از تبوک[۱۱] مؤیدهایی بر این نظر است.

دشواری‌های تجهیز سپاه

پیامبر در آماده سازی سپاه امر به شتاب فرموده بود، اما دشواری‌هایی مانند گرمای سخت و دوری راه و فقر مالی برخی اصحاب وجود داشت،[۱۲] چندانکه این سپاه را «جَیش العُسر» خواندند.[۱۳] از این رو در این غزوه برخلاف غزوات دیگر، پیامبر هدف خود را به روشنی برای مردم بیان کرد تا برای نبرد آماده شوند. پیامبر نخست در ثَنیّة الوداع در نزدیکی مدینه اردو زد و سپس با سپاهی بالغ بر سی هزار تن به سوی شمال مدینه و مرزهای روم به راه افتاد.[۱۴]

علی(ع) جانشین پیامبر در مدینه

پیامبر اکرم(ص) پیش از آغاز سفر، علی علیه‌السلام را برای جانشینی خود در مدینه برجای نهاد.[۱۵] برخی که با عنوان منافقان از آنان یاد می‌شود قصد آشوب داشتند؛ ولی وجود علی(ع) را مانع اجرای نقشه‌های خود می‌دیدند، به همین دلیل شروع به جوسازی علیه وی نموده و شایع کردند که پیامبر از وجود علی در بین مجاهدان ناخشنود بوده و به همین دلیل او را با خود نبرده است. این جوسازی تا آنجا اثر گذاشت که امام برای خنثی کردن آن در جُرْفْ (جایی در نزدیکی مدینه)، نزد پیامبر رفت و پیامبر اکرم جمله‌ای را به آن حضرت فرمود که طبق آن نسبت علی بن ابی طالب به پیامبر مانند نسبت هارون به موسی است جز اینکه نبوت با حضرت محمد خاتمه یافته است.[۱۶] این حدیث، که بعدها حدیث منزلت نام گرفت، به عنوان یکی از مهم‌ترین مناقب علی(ع)، در آثار روایی به طرق گوناگون روایت گردید[۱۷] و شیعیان آن را به عنوان یکی از ادله نص بر خلافت بلافصل آن حضرت مطرح ساختند. [۱۸]

سپاه اسلام در تبوک

سپاه اسلام پس از طی منازلی[۱۹] به تبوک رسید و حدود بیست شب در آنجا ماند.[۲۰] بنا بر روایت واقدی، در همانجا آشکار شد که خبر لشکرکشی رومیان درست نبوده؛[۲۱] ولی بنا بر برخی روایات دیگر، فرمانروای روم نمایندگانی نزد پیامبر فرستاد که مورد توجه و لطف آن حضرت قرار گرفتند.[۲۲] در همین فرصت پیامبر با اُکیدِر بن عبدالملک کندی، حاکم دومة الجَندَل و نیز با اهالی اَذرُح و جَرباء و اَیله به شرط پرداخت جزیه صلح کرد.[۲۳]

بازگشت پیامبر به مدینه

پیامبر در رمضان سال نهم به مدینه بازگشت.[۲۴] آن حضرت عذر و سوگند کسانی را که از رفتن به غزوه تبوک سر باز زده بودند، پذیرفت و برایشان استغفار کرد. حضرت امر فرمود که مسلمانان با سه تن، سخن نگویند و نشست و برخاست نکنند. آن سه تن توبه کردند و خداوند آیات ۱۱۷ تا ۱۱۹ سوره توبه را نازل فرمود و آنان را بخشید.[۲۵] آن سه نفر از منافقین نبودند و حتی وقتی از پادشاه غَسّان برایشان نامه ایی آمد از اینکه دشمنان اسلام به آنها طمع کردند بسیار ناراحت شدند. این سه نفر کعب بن مالک، مرارة بن ربیع و هلال بن امیه بودند که بایکوت اجتماعی و خانوادگی بسیار برایشان گران تمام شد. خودشان هم برای توبه از یکدیگر جدا شدند تا سرانجام بعد از پنجاه روز خداوند توبه آنها را پذیرفت.[۲۶]

منبع مطلب : fa.wikishia.net

غزوه تبوک

غزوه تبوک

مختصات: ۲۸°۲۳′ شمالی ۳۶°۳۵′ شرقی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

غزوه تبوک، اردوکشی نظامی است که در ماه رجب سال ۹ هجری (۶۳۰ میلادی) توسط محمد آغاز شد. محمد لشکری به بزرگی ۳۰ هزار نفر را به منطقه تبوک در شمال غربی عربستان سعودی کنونی و در نزدیکی خلیج عقبه، رهبری کرد.[۱] غزوه تبوک، بزرگترین و آخرین اردوکشی نظامی محمد بود.[۲]

مقدمات[ویرایش]

تبوک نام قلعه‌ای در نوار مرزی حجاز و شام بود و بدین سبب آن منطقه با این خوانده می‌شد.

روم شرقی در آن هنگام هم‌مرز با حجاز بود و پیشرفت سریع اسلام را خطرناک می‌دید و سپاه قدرتمندی نزدیک به ۴۰٬۰۰۰ نفر در مرز «حجاز» آماده کرد. محمد از این رویداد باخبر شد و بی‌درنگ فرمان آماده‌باش داد. ۳۰٬۰۰۰ نفر شامل ۱۰٬۰۰۰ سواره و ۲۰٬۰۰۰ پیاده آماده شدند. این لشکر به سبب مشکلات زیادش از جمله وجود قحطی در مدینه، کمبود آذوقه و مسیر طولانی و بادهای سوزان و طوفان‌های کشنده شن و نبود مرکب کافی به «جیش العسرة» (لشکر مشکلات) معروف شد. در آغاز ماه شعبان سال نهم هجرت به سرزمین تبوک رسید.

براساس منابع تاریخی پیامبر اسلام در این نبرد محمد بن مسلمه را جانشین خود در مدینه انتخاب کرد[۳] و پس از دیدار محمد و علی و گفتن حدیث منزلت توسط محمد، پیامبر اسلام، علی بن ابی‌طالب را در مدینه به جانشینی خود گذاشت.[۴] [۴]

علت عدم همراهی علی ابن ابی طالب[ویرایش]

پس از حرکت محمد و سپاهش، در شهر شایع شد که محمد نسبت به علی بی مهر شده و با وی قهر کرده، بدین سبب او را با خود نبرده‌است. علی خود را به سپاه اسلام رساند و موضوع شایعه را به اطلاع محمد رساند، محمد پاسخی دادکه بعدها به نام حدیث منزلت معروف شد: أنتَ مِنّی بِمَنزلةِ هارونَ مِنْ مُوسی، اِلّاأنه لانَبیّ بَعدی؛ تو نسبت به من به‌منزله هارون نسبت به موسی هستی جز این‌که بعد از من پیامبری نخواهد بود.[۵] موسی وقتی به میقات رفت، برادرش هارون را در جای خود گذاشت، ماندن تو در مدینه برای آنست. وَقَالَ مُوسَیٰ لِأَخِیهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ؛ و موسی به برادر خود هارون گفت: تو اکنون جانشین من در قوم من باش و راه صلاح پیش گیر و پیرو راه اهل فساد مباش.[۶]

اردوکشی[ویرایش]

پس از استقرار در تبوک، محمد آماده رویارویی با سپاه روم شرقی شد. پس از بیست روز دیده‌بانی در منطقه و ایجاد شماری پیمان و اتحاد با روسای قبایل محلی،[۷] بدون دریافت نشانه ای از حضور لشکر بیزانس، محمد تصمیم به بازگشت به مدینه گرفت.[۸] به این صورت، میان سپاه محمد و بیزانس در تبوک جنگی اتفاق نیفتاد، به اعتقاد دایرةالمعارف آکسفورد جهان اسلام، «این نمایش قدرت، نمایانگر قصد محمد در به چالش کشیدن سلطه بیزانسیان بر قسمت شمالی مسیر تجاری مکه تا سوریه است».[۹]

جستارهای وابسته[ویرایش]

کوه تبوکشهر تبوک

پانویس[ویرایش]

↑ Welch, Alford T. ; Moussalli, Ahmad S. (2009). "Muḥammad".

↑ Welch, Alford T. ; Moussalli, Ahmad S. (2009). "Muḥammad". In Esposito, John L. (ed.). The Oxford Encyclopedia of the Islamic World..

↑ Muhammad ibn Saad. vol. 3. Translated by Bewley, A. (2013). . London: Ta-Ha Publishers.

↑ پرش به بالا به:

۴٫۰ ۴٫۱ «غزوة التبوک». .

↑ . ↑ .

↑ Richard A. Gabriel (2007), Muhammad: Islam’s First Great General.

↑ George F. Nafziger; Mark W. Walton (2003), Islam at War: A History, Praeger Publishers, p. 13.

↑ Welch, Alford T. ; Moussalli, Ahmad S. (2009). "Muḥammad".

منابع[ویرایش]

مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (۱۳۶۷). «تبوک». . ۱۴. ایران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص. ۵۷۶۵. شابک ۹۶۴-۷۰۲۵-۵۴-۸.

تفسیر نمونه، جلد ۸، ص ۲۲۰.

گسترش نبو جنگ‌های محمد گسترش نبو

شخصیّت‌ها و اَعلامِ قرآنی

رده‌ها: ۶۳۰ (میلادی)آسیا در ۶۳۰ (میلادی)آسیا در دهه ۶۳۰ (میلادی)استان تبوکامپراتوری روم شرقی در دهه ۶۳۰ (میلادی)نبردهای خالد بن ولیدجنگ‌های ابوعبیده جراحدرگیری‌ها در ۶۳۰ (میلادی)غزوه‌های محمدامپراتوری روم شرقی در سده ۷ (میلادی)

منبع مطلب : fa.wikipedia.org